Bron: Omroep West
De rupsen liggen gezellig bij elkaar in hun spinsel© Wijnand van Buuren/Naturalis
DEN HAAG – Een lekker dagje strand of een fraaie wandeling door de duinen kan flink worden verpest door de bastaardsatijnrups. Als de haren van dit beestje op je lichaam terecht komen, kun je last krijgen van vervelende jeuk, bultjes en zelfs ontstoken ogen. Ook bijvoorbeeld overgeven en kortademigheid komen voor. En in een heel enkel geval moet je zelfs 112 bellen. Waar komt dit beestje vandaan en wat doe je ertegen?
De bastaardsatijnrups is misschien leuk voor Scrabble, maar de klachten die je aan zijn zogeheten brandharen kunt overhouden zijn minder prettig. Rob de Vos van Naturalis weet meer over deze Euproctis chrysorrhoea, zoals het beestje officieel heet. Hij is bioloog en beheert de vlindercollectie van Naturalis. En zonder rupsen geen vlinders.
Waar kom dit beestje vandaan?
‘Het is echt een inheemse vlinder, die hier thuishoort. Sterker nog, ik denk dat hij eerder hier woonde dan de mens. Het is ook helemaal geen nieuw verschijnsel, het gebeurt elk jaar. Maar de periode van overlast is maar kort en daarom vergeten mensen het en duikt het elk jaar weer op. Dat er nu sinds een paar jaar borden staan, komt waarschijnlijk omdat het gevoeliger ligt door de eikenprocessierups. En mensen klagen tegenwoordig sneller over dingen.’
Zit hij alleen in de duinen?
‘Nou, daar voelt hij zich wel het meeste thuis. Hij woont op de duindoorn, dat is zijn lievelingsboom, of andere loofbomen. Wel bijzonder: dit jaar zit hij ook op eikenbomen. En dat is slecht nieuws, dat betekent waarschijnlijk dat het slecht gaat met de eik. Die maakt normaal gesproken gifstoffen aan waardoor de rups wegblijft, maar nu dus niet of minder. Dat is een teken dat het niet goed gaat met die boom. En dus kan de rups erop’, zegt Rob.
Waarschuwingsbord voor de bastaardsatijnrups op Kijkduin© Omroep West
Hoe zit het dan met die haren?
‘Die rupsen maken gezamenlijk een spinsel, die zitten gezellig bij elkaar in groten getale. Die haren zijn bedoeld om zich te beschermen tegen vijanden. De rupsen verpoppen zich in dit nest en als de vlinders uitkomen, gaan de nesten verloren. Die brandharen zitten los in die nesten, dus die waaien nog weleens los. Als je dan in de buurt loopt en je krijgt dat op je huid, dan blijft het plakken. En dan kun je er dus last van krijgen.’
Wat moet je doen als je klachten hebt door die brandharen?
Volgens de GGD moet je huid strippen met plakband en daarna afspoelen met lauw water, als je last hebt van jeuk of rode plekjes. Ook je ogen kun je spoelen met water. Je moet vooral niet krabben en wrijven, zegt de GGD. Dat maakt de klachten erger. Als je benauwd wordt, of merkt dat je oogleden, lippen of tong dikker worden, moet je meteen 112 bellen. Rob heeft nog wel een tip. ‘Ik smeer er altijd Azaron op, dat is tegen kwallen- en muggenbeten.’
Is iedereen er even gevoelig voor?
Rob: ‘Nee. Voor de eikenprocessierups is iedereen gevoelig. Bij de bastaardsatijnrups reageren sommige mensen heel gevoelig en anderen juist helemaal niet.’
Kan ik voorkomen dat ik last krijg?
‘Wat je zeker niet moet doen is dicht bij nesten staan of lopen. Dus daarom is het goed dat die borden er staan. Ook handig is een lange broek en lange mouwen dragen. En ga zeker niet aan die nesten zitten, blijf daar uit de buurt.’
Als die beesten zo vervelend zijn, waarom worden ze dan niet uitgeroeid?
‘Je kunt alles uitroeien op de wereld. Maar of dat zin heeft is de vraag. Ze dienen ook als voer voor de vogels, vooral de koekoek. Die is er gek op, hij kan goed tegen die brandharen. Dus als je deze rups gaat uitroeien, is dat slecht voor de vogelstand.’ Vorig jaar zijn er wel op verschillende plekken al nesten weggeknipt.
Iedere rups wordt uiteindelijk een vlinder en dan zien ze er zo uit© Louis Westgeest/Naturalis
Er staan inmiddels al overal borden, maar die rupsen zijn nog nergens te zien. Hoe zit dat?
‘Dat varieert per jaar. Omdat het voorjaar dit keer redelijk koud was, loopt de ontwikkeling dit jaar wat achter. Maar omdat het nu wat warmer is, gaat het wel een spurt nemen. Na half juni zal je geen nest meer vinden, maar tot die tijd is het dus oppassen geblazen.’
Hoe vaak de bastaardsatijnrups echt tot overlast leidt bij ons in de buurt is lastig te achterhalen. De GGD Den Haag heeft ‘geen zicht’ op het aantal meldingen en verwijst naar de gemeente Den Haag. Die heeft op haar beurt ook geen cijfers paraat. De gemeente Westland heeft ze ook niet en zegt dat we contact op moeten nemen met het Hoogheemraadschap van Delfland. Een woordvoerder daarvan zegt dat mensen zich niet bij hen melden met problemen, dus heeft ook geen overzicht. Wel verwacht ze dit jaar minder rupsen, omdat er recent duindoornstruiken zijn weggehaald bij het strand. De Nederlandse Huisartsenvereniging verwijst door naar het Nederlands Huisartsengenootschap, maar ook die kunnen onze vraag niet beantwoorden.